टीकापुर, १० माघ/राष्ट्रिय गौरवको आयोजना रानी जमरा कुलरिया सिँचाइ आयोजनाको समय सकिन लाग्दा पनि काम पूरा नहुने संकेत देखिएपछि सरोकारवालाहरु चिन्तित भएका छन् ।
टीकापुरस्थित सम्वाद समूहले आयोजना गरेको छलफलमा सिँचाइ आयोजनाबाट लाभ लिनेहरु यतिखेर चिन्तामा छन् । मूल कुलाका पदाधिकारी र रानी जमरा कुलरिया गरी तीन वटै नदी प्रणाली उपभोक्ता समितिका पदाधिकारी, स्थानीय पत्रकार र आयोजनाका डिभिजनल इञ्जिनियर प्रेम लासिवा भएको छलफलमा उपभोक्ताका पदाधिकारीले भनेकै समयमा काम नसकिने र विश्व बैङ्कले हात झिके कृषक समस्या मा पर्ने चिन्ता गरिएको थियो ।
विश्व बैङ्कले काममा ढिला सुस्ती भएपछि एक वर्षपछि आयोजनामा खर्च नगर्ने कुरा मूल समितिलाई जानकारी गराएको भन्दै सरोकारवालाले निर्माण कम्पनी र कर्मचारीले काममा गती नबढाएको गुनासो गरे । १६ हजार किसान लाभान्वित हुने आयोजना काम पूरा नहुँदै जान्छ कि भनेर यस क्षेत्रका सामाजिक अगुवा, कृषकका नेताहरु चिन्तित छन् ।
‘‘कुलरिया कुलामा काम गर्ने ठेकेदार भेटिदैन, भेटिएपछि गर्छौ भन्छन्’’,कुलरिया उपभोक्ता समितिका अध्यक्ष रवीलाल चौधरीले भन्नुभयो,‘‘आयोजनाले काम शुरु गरेको ११ वर्ष भयो तर कामको प्रगति ३० प्रतिशत भएको छ । जमरामा कामको प्रगती भएपनि कुलरियामा खासै काम भएको छैन, किसानले पटकपटक गाली गर्छन् ।’’
कतिपय निर्माण भएका संरचना पुनः बनाउनुपर्ने अवस्था भएको चौधरीको भनाइ छ । ‘‘एक वर्ष मात्र समय छ भन्छन् त्यतिमा हाम्रो कुलाको काम कुनै हालतमा सकिदैन’’, चौधरीले भन्नुभयो,‘‘ ढिला हुनुको कारण मूल कुलाको लापरवाही पनि हो । मूल कुलाका पदाधिकारीले समयमै घच्घच्याए को पाइएन ।’’
राष्ट्रिय गौरवको आयोजना प्रणाली अहिलेसम्म शुरु भएको छैन भने निर्माण भएका इन्टेकमा समस्या देखिन थालेका छन् । सिँचाइ आयोजनाले जमरा कुला मा ४५ प्रतिशत प्रगती गरेको भएपनि कुलरिया र रानीमा खासै प्रगति गरेको पाइदैन । आयोजनाले ३० किलोमिटर तटबन्ध गरेको छ भने २०÷२५ वटा पुल निर्माण भएका छन् ।
आयोजनाले गरेको कामको प्रचार नभएकै कारण काम भएको नदेखिएको आयोजनाका डिई लासिवाले भन्नुभयो । ‘‘काम भएको छैन भन्ने हो भने २०÷२५ वटा ठूला पुल, सयौँ किलोमिटर ग्राभेल भएका छन् तर सन् २०११ ९२०५८ साल० बाट शुरु भएको आयोजनाको धेरै काम भयो भन्न पनि मिल्दैन’’, लासिवाले भन्नुभयो,‘‘६१ मिलियनमा ३० प्रतिशत मात्र खर्च भएको छ, ८० प्रतिशत ठेक्का भइसकेको छ ।’’ उहाँले एक वर्षमा बाँकी काम हुन्छ भन्नुभयो ।
‘‘जमराको काम एक वर्षमा सकिन्छ, कामको प्रगती भयो भने डेढ वर्ष म्याद थप हुन्छ’’, डिभिजनल इञ्जिनियर लासिवाले भन्नुभयो,‘‘लागत अनुमान गर्दा कुलाको गहीराइभन्दा अहिलेको गहीराइ २० इञ्चभन्दा बढी माथि आएको छ ।’’
नेपालको सफल आयोजना भएकाले स्थानीय सरोकारवाला पनि आयोजनाका बारेमा गम्भिर हुन जरुरी छ भन्नुभयो । ‘‘कर्णाली नदीमा ३० किलो मिटर तटबन्ध भएको छ, नदीको पानी कर्णाली र गेरुवामा आधा आधा होला भनेर लागत अनुमान गरिएको भएपनि पुरै पानी कर्णालीमा आएको छ, यसले गर्दा निर्माण भएका तटबन्ध भत्कन थालेका हुन् ।’’ डिई लासिवाले भन्नुभयो ।
आयोजना मार्फत निर्माण हुने दुई वटा कोल्ड स्टोर र एउटा सङ्ग्राहलय निर्माण हुन बाँकी छ । कोल्ड स्टोरको लागत अनुमान तयार भइसकेको छ भने सङ्ग्राहलयका लागि एक हप्तामा सर्बे टोली टीकापुर आउने बताइए को छ । संग्राहलय टीकापुर पार्कमा निर्माण हुनुपर्छ भन्ने आम नागरिक ले भन्न थालेका छन् ।
आयोजना मार्फत कृषकको क्षमता वृद्धि गर्नका लागि उपलव्ध गराइएको कृषितर्फ रु। २७ करोड बजेट मध्ये कृषि यन्त्रका लागि छुट्याइएको ८० प्रतिशत बजेट खर्च भइसकेको छ भने किसानका पूर्वाधार र पटके खेतीका लागि रकम खर्च हुन बाँकी छ ।
आयोजनाको सहयोगमा निजी क्षेत्रको लागत सहभागितामा करिवरु। ३ करोडको लागतमा केरा पकाउने चेम्बर सञ्चालनमा आए को छ । कृषि इकाइले कृषकलाई डेरी उद्योग सञ्चालनमा सहयोग गर्नुका साथै गोठ निर्माण र उन्नत जातका पशु उपलव्ध गराउँदै आएको छ । कृषि औजारका साथै, बीउ, मल पनि उपलव्ध गराउने गरेको छ ।
‘‘आयोजना यस क्षेत्रका किसानले मात्र नभई हरेक नागरिकले लाभ लिने आयोजना हो’’, नगर प्रमुख रामलाल डगांैरा थारुले भन्नुभयो, ‘‘आयोजनाको काम नसकिदै कार्यक्रम सकिन्छ कि भन्ने चिन्ता सबैलाई छ ।’’ कर्मचारीले आयोजना सञ्चालन भएका पालिकासँग समन्वय नगर्दा समस्या आएको नगर प्रमुख थारुले बताउनुभयो । ‘‘समस्या आएपछि कुला समिति का पदाधिकारी जनप्रतिनिधि खोज्दै आउने तर समय समयमा भइरहे का कामको प्रगतीका बारेमा छलफल हुँदैन’’, नगर प्रमुख थारुले भन्नुभयो,‘‘आयोजना सफल पार्न मूल समिति र शाखा समितिले जति भूमिका खेल्नुपर्ने हो त्यति खेल्न नसक्दा अहिले चिन्ता गर्नुपर्ने अवस्था आएको हो ।’’
राजनीतिक दललाई समेत भएका प्रगती र समस्याका बारेमा कार्यालय तथा कुला समितिले जानकारी नगराएको राजनीतिक दलले गुनासो गर्न थालेका छन् । ‘‘आयोजनाका प्रगती र समस्याका बारेमा राजनीतिक दलसँग छलफल, बहस भएन’’, नेपाली काँग्रेसका पूर्व क्षेत्रीय सभापति भुवनेश्वर अधिकारीले भन्नुभयो,’’ समय सकिन थाल्दा नागरिकस्तरमा चिन्ताको विषय भएको छ यतिखेर सिँचाइ आयोजना ।’’
उहाँले सरकारले आयोजनका बारेमा गम्भिर समिक्षा गर्दै बाँकी रहेका संरचना निर्माण गर्न समय थप्न जरुरी छ भन्नुभयो ।